Dù mắc phải bất kỳ bệnh ung thư nào cũng đều gây ra nỗi sợ hãi và lo lắng cho người bệnh và người thân. Ung thư não thực sự là một bệnh nghiêm trọng, nhưng thường nó có thể được điều trị cho kết quả tích cực. Biết được nguyên nhân, triệu chứng của bệnh ung thư não có thể giúp người bệnh nhận biết và phát hiện sớm với các dấu hiệu mà mình đang mắc phải và có hướng điều trị thích hợp.
Ung thư não là gì?
Bệnh ung thư não
là khái niệm chung để chỉ các khối u ác tính ở não chứa các tế bào ung
thư. Chúng ảnh hưởng đến các chức năng sống và gây nguy hiếm cho tính
mạng. Các khối u này thường lớn lên nhanh và xâm lấn vào mô lân cận.
Cũng giống như một loại cây, các khối u này có thể “mọc rễ" vào mô lành
của não. Nếu khối u ác tính ở não là rán và không có rễ, đó là khối u có
vỏ bọc. Khi có một khối u ở vùng điều hành chức năng sống của não và
ánh hưởng đến các chức năng này thì chúng cũng có thể được coi là khối u
ác tính (mặc dù chúng không chứa tế bào ung thư.
Các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân của ung thư não là gì?
Nguyên nhân gây ra u não
chưa được xác định. Các nhà nghiên cứu đang cố gắng giải quyết vấn để
này. Họ càng tìm hiểu được nhiều về các nguyên nhân gây ra u não thì cơ
bội tìm ra các cách phòng chống càng lớn. Bác sĩ không thể giải thích
tại sao người này bị u não những người khác lại không bị, những các nhà
nghiên cứu biết rằng không ai bị lây u não từ một người khác. U não
không phải là bệnh truyền nhiễm. Mặc dù các khối u não có thể xuất hiện ở
mọi lứa tuổi, các nghiên cứu cho thấy chúng phổ biến nhất ở hai nhóm
tuổi. Nhóm thứ nhất là trẻ em từ 3 đến 12 tuổi; nhóm thứ hai là ở người
lớn từ 40 đốn 70 tuổi.
Bảng cách nghiên cứu một số lượng lớn
bệnh nhân ung thư, các nhà nghiên cứu đã tìm ra một số yếu tố nguy cơ
nhất định có thể làm tăng nguy cơ phát triển u não. Người có những yếu
tố nguy cơ này có tỷ lệ bị u não cao hơn mức trung bình.
Ví dụ, các nghiên cứu cho thấy một số
loại u não thường xuất hiện hơn ở những công nhân trong một số ngành
công nghiệp nhất định như lọc dầu, sản xuất cao su và sản xuất được
phẩm. Các nghiên cứu khác cho thấy, các nhà khoa học và những người làm
nghề ướp xác có tỷ lộ u não cao hơn. Các nhà nghiên cứu cũng đang xem
xét việc tiếp xúc với virút có thể là một nguyên nhân gây u não hay
không. Vì đôi khi một số thành viên trong cùng một gia đình có thể bị u
não, các nhà nghiên cứu cũng đang nghiên cứu tiền sử gia đình để xem yếu
tố di truyền có phải là nguyên nhân hay không.
Hiện nay các nhà khoa học không tin rằng
chấn thương ở đâu có thể dẫn đến u não. Trong hầu hết các trường hợp,
bệnh nhân u não không có yếu tố nguy cơ rõ ràng. Bệnh này có thể là kết
quả của nhiều yếu tố nguy cơ cùng tác động.
Ung thư não được phát hiện như thể nào? Triệu chứng của ung thư não là gì?
Triệu chứng của ung thư não phụ thuộc chủ yếu
vào kích thước và vị trí của khối u trong não. Triệu chứng xuất hiện do
tổn thương phân mô não điều khiển các chức năng sống quan trọng hoặc do
chèn ép não vì khối u phát triển trong khoảng trống có giời hạn của bộp
sọ. Các triệu chứng có thể do tình trạng phù tổ chức xung quanh khối u
hoặc do hiện tượng não úng thủy tức là khối u cản trở dòng dịch não tủy
và gây ứ dịch trong não. Nếu khôi u não phát triền chậm, triệu chứng của
chúng có thể xuất hiện một cách từ từ đến mức chúng bị bỏ qua trong một
thời gian dài.
Triệu chứng thường gặp nhất của u não bao gồm:
- Đau đầu, đặc biệt vào buổi sáng và đỡ đần trong ngày
- Co giật
- Buồn nôn hoặc nôn
- Yếu hoặc mất cám giác ở tay hoặc chân
- Mất thăng bằng khi đi lại
- Cử động nhãn cầu bất thường hoặc thay đổi thị giác
- Buồn ngủ
- Thay đối tính cách hoặc trí nhở
- Thay đổi ngôn ngữ
Những
triệu chứng này có thể do u não gây ra nhưng cũng có thể do các bệnh
khác gây ra. Chỉ có bác sĩ mới có thể đưa ra chẩn đoán. Khối u não nguyên phát
Khối u bắt đầu ở mô não được gọi là khối u não nguyên phát. Nó khác với
khối u thứ phát là khối u xuất hiện khi ung thư lan vào não. Khối u não
nguyên phát được phân loại theo loại mô nơi chúng xuất hiện. Loại u não
thường gặp nhất là u thần kinh đệm xuất phát từ mô đệm. Có nhiều loại u
mô đệm:
U tế bào hình sao xuất phát từ những tế bào nhò hình sao
(tiếng Anh gọi là astrocyt). Các u tế bào hình sao có thể phát triển ở
khắp mọi nơi trong não bộ hoặc tủy sống. Ở người lớn u tế bào hình sao
thường xuất hiện ở đại não. Ở trẻ em, chúng xuất hiện ở thân não, đại
não và tiểu não. u tế bào hình sao cấp độ III có thể được gọi là u tế
bào hình sao không biệt hóa. U tế bào hình sao cấp độ IV thường được gọi
là u nguyên bào đệm nhiều dạng.
U thần kinh đệm ở thân não xuất hiện ở
phần thân não. Thân não kiểm soát nhiều chức năng sống quan trọng. Các
khối u ở vùng này nói chung không thể cắt bỏ được. Hấu hết u thần kinh
đệm thân não là u tế bào hình sao cấp độ cao.
u tế bào màng não thất
thường phát triển trong lớp niêm mạc lót não thất, chúng còn có thể xuất
hiện ở tuỷ sống. Mặc dù chúng có thể phát triển ở mọi lứa tuổi nhưng
thường gặp nhất ở trẻ em và thanh niên.
U tế bào thần kinh đệm có đuôi gai xuất
hiện từ những tế bào sản xuất myelin - lớp vỏ bọc mã bảo vệ dây thần
kinh. Những khối u này thường xuất hiện ở đại não. Chúng phát triển chậm
và thường không lan vào các mô não lân cận. u thần kinh đệm có đuôi gai
thường hiếm gặp. Chúng thường gặp nhất ở lứa tuổi trung niên nhưng đã
phát hiện ra các trường hợp mắc loại ung thư này ở mọi lứa tuổi. Còn có
các loại u não khác không xuất phát từ mô đệm. Một số loại ung thư
thường gặp nhất được trình bày dưới đây:
U nguyên tủy bào trước đây
được cho là phát triển từ tế bào đệm. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây
chỉ ra những khối u này phát triển từ những tế bào thần kinh nguyên
thủy, những tế bào này thông thường không còn lại trong cơ thể sau khi
đứa trẻ ra đởi. Vì lý do này, u nguyên tế bào đôi khi còn được gọi là u
tế bào thần kinh lá phổi ngoài nguyên thưý (PNET). Hầu hết u nguyên tủy
bào xuất hiện ở tiếu não; tuy nhiên chúng cũng có thể xuất hiện ở các
vùng não khác. Những khối u này thường xuất hiện ỡ trẻ em và thường gặp
nhiều ở trẻ trai hơn trẻ gái.
U màng não phát triển ở màng nào. Chúng
thường là những khối u lành tính. Bởi vì những khối u này phát triển
chậm, nào có thể điều chỉnh theo chúng; u màng não thường phát triển khá
lớn trước khi chúng gây ra triệu trứng, chúng thường xuất hiện ở những
phụ nữ trong độ tuổi 30-50.
U tế bào Schwann là những khôi u lành
tính xuất phát từ những tế bào sợi thần kinh Schwann là tế bào sản xuất
myelin bảo vệ dây thần kinh thính giác,u dây thần kinh thính giác là một
loại u tế bào Schwann. Chúng chủ yếu xuất hiện ở người lớn. Loại ung
thư này gặp ở nữ giới nhiều gấp đôi nam giới.
U sọ hầu phát triển ở vùng tuyến yên gán
vùng dưới đồi thị. Chúng thường là lành tính; tuy nhiên đôi khi chúng
được coi là ác tính bởi vì chúng có thể chèn ép lên hoặc huy hoại vùng
dưới đồi thị gây ánh hưởng tới các chức năng sống quan trọng của cơ thể.
Những khối u này thường gặp nhất ở trẻ em và thanh niên.
U tế bào mầm xuất phát từ những tế hào
mầm (tế bào sinh dục) nguyên thủy. Loại ung thư tế bào mầm trong não
thường gặp nhất là u tế bào mầm.
U vùng tuyến tùng xuất hiện ở trong hoặc
xung quanh tuyến tùng là một bộ phận nhỏ gần trung tâm não. Khối u có
thể là u tế bào tuyến tùng phát triển chậm hoặc u nguyên bào tuyến tùng
phát triển nhanh. Khu vực tuyến tùng là vị trí rất khó tiếp cận và những
khối u này thường không thể cắt bỏ.
Khối u não thứ phát
Di căn là quá trình lan của ung thư. Ung thư xuất phát từ một bộ phận
khác của cơ thề có thể lan vào não và hình thành khối u thứ phát. Những
khối u này không giống như khối u não nguyên phát. Ung thư lan vào não
có cùng tên với ung thư gốc (nguyên phát). Ví dụ, nếu ung thư phổi lan
vào não thì u ở não là ung thư phổi di căn bởi tế bào trong khối u thứ
phát là tế bào phổi bắt thường chứ không phài tế bào não bắt thường.
Điều trị ung thư thứ phát tùy thuộc vào vị trí ung thư nguyên phát và
phạm vi lan cũng như các yếu tố khác bao gồm độ tuổi, tình trạng sức
khỏe chung của bệnh nhân và đáp ứng với điều trị trước đó.
Thực tế thì bác sĩ chuẩn đoán ung thư não như thế nào?
Thông thường, nếu bạn có những triệu
chứng phát triển chậm, bạn sẽ tới gặp bác sỹ để kiểm tra. Nếu khối u não
đáng ngờ họ sẽ giới thiệu bạn tới các bác sĩ chuyên ngành, có thể là
bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc bác sĩ chuyên khoa ung thư (người
chuyên trong việc điều trị ung thư). Đôi khi người bị u não có thể có
những cơn động kinh đột xuất và được đưa thẳng đến bệnh viện để làm các
xét nghiệm chuẩn đoán về khối u.
Tại bệnh viện các bác sĩ sẽ lấy chi tiết
bệnh sử và hỏi bạn về những triệu chứng nếu có. Sau đó bạn sẽ được thăm
khám tổng hợp có thể bao gồm nghe nhịp tim, xem vùng bụng để kiểm tra
tình trạng sức khỏe chung của bạn, và bạn sẽ được xét nghiệm chi tiết để
kiểm tra hệ thống thần kinh.
Kiểm tra hệ thống thần kinh có thể bao gồm:
- Kiểm tra thần kinh với các số và câu hỏi đơn giản
-
Kiểm tra mắt bằng kính soi đáy mắt (công cụ chiếu sáng ở đáy mắt). Xét
nghiệm này được thực hiện để kiểm tra đĩa thị giác của mắt bạn có bị
sưng phồng hay không. Trường hợp đĩa thị giác sưng phồng lên gọi là phù
gai thị và đó chính là dấu hiệu của áp lực trong hộp sọ. Tầm nhìn xung
quanh của bạn cũng sẽ được kiểm tra.
- Kiểm tra thính giác.
- Kiểm tra cơ mặt: cười, nhăn mặt.
- Chuyển động của lưỡi, kiểm tra phản xạ nuốt của bạn.
-
Kiểm tra sức mạnh của cánh tay và cẳng chân, phản xạ của đầu gối và các
phản xạ khác. Bác sỹ sẽ kiểm tra cảm nhận của bạn khi bị kim châm vào
da, cảm nhận về nóng và lạnh, khả năng nhận biết cảm giác, phân biệt các
vật giống nhau như tiền…
- Kiểm tra sự thăng bằng và phối hợp của bạn (vi du, họ sẽ yêu cầu bạn đi vài bước hoặc thực hiện lại một số động tác).
Các kiểm tra chuyên sâu:
Tại
bệnh viện bạn có thể sẽ phải làm một số các xét nghiệm sau đây. Bác sỹ
của bạn sẽ chọn lựa các xét nghiệm phù hợp nhất đối với trường hợp cụ
thể của bạn thông qua các triệu chứng.
Chụp cắt lớp não (Chụp CT não):
Phương
pháp này sử dụng rất nhiều tia để tạo nên hình ảnh 3 chiều của phần bên
trong đầu. Trong quá trình xét nghiệm bạn có thể sẽ được yêu cầu đặt
đầu vào trong một máy scan đang mở. Việc scan thì không đau nhưng khá
lâu (khoảng 10 đến 20 phút). Nó có thể sử dụng để xác định kích thước
chính xác của khối u.
Hầu hết mọi người khi chụp CT sẽ phải
tiêm một loại chất lỏng vào ven để tạo được hình ảnh rõ hơn của một vùng
nhất định của não. Việc tiêm có thể khiến bạn cảm thấy nóng ran lên
trong khoảng vài phút. Trước khi tiêm bạn cần phải nói cho bác sĩ hoặc
người làm xét nghiệm biết nêu bạn hay bị dị ứng với hoá chất hoặc bị hen
suyễn. Thông thường vẫn cần phải tiêm nhưng bạn sẽ phải sử dụng hợp
chất Xteroi trước và trong ngày tiêm. Bạn sẽ được trở về nhà ngay sau
khi kết thúc việc chụp não.
Chụp não bằng cộng hưởng từ – MRI:
Việc
xét nghiệm này khá giống với chụp CT nhưng nó dùng từ trường thay cho
tia X-quang để tạo nên hình ảnh mặt cắt ngang của não. Trước khi tiến
hành xét nghiệm, một số người sẽ được tiêm hóa liệu màu vào ven cánh tay
để tạo sự sắc nét của ảnh. Trong quá trình chụp bạn sẽ phải nằm yên
trên một chiếc giường bên trong một khoang dài khoảng 1 giờ. Cái này có
vẻ bất tiện với những ai không thích những khoảng không gian hẹp, nếu
thế sẽ tốt hơn nếu bạn đề cập vấn đề đó với người thực hiện chụp cho
bạn. Quá trình chụp thì sẽ rất ồn nhưng bạn sẽ được đeo nút bịt lỗ tai
hoặc tai nghe. Thông thường họ cũng sẽ cho một người nhà của bạn vào
cùng để bạn an tâm hơn.
Khoang rỗng đó là một nam châm cực mạnh
do đó trước khi bước vào phòng bạn cần phải bỏ tất cả các đồ dùng cá
nhân bằng kim loại nếu không sẽ không thể thực hiện chụp MRI được vì lý
do nhiễm từ. Chụp MRI không đau nhưng mất khoảng 30 phút.
Chụp sọ:
Rất hiếm trường hợp
khối u não hiển thị trên hình chụp sọ. Xét nghiệm này đơn giản và không
đau nhưng bạn sẽ phải nằm trên giường chụp trong phòng X-quang của bệnh
viện và phải giữ yên đầu trong khoảng vài phút.
Chụp ổ bụng:
Xét nghiệm chụp ổ bụng thường được sử dụng để đảm bảo rằng phổi của bạn vẫn khỏe và thăm khám khả năng về khối u nguyên phát.
Chụp positron cắt lớp (chụp PET):
Kiểu
chụp này cung cấp hình ảnh động của não bằng việc tiêm đường gluco có
gắn với một lượng nhỏ chất phóng xạ. Mũi tiêm sẽ được thực hiện ở ven
phía sau của tay và lượng gluco này sẽ được đưa lên não. Khối u thường
hấp thụ gluco và chất phóng xạ hiển thị trên hình chụp.
Bản chụp PET có thể cung cấp các thông
tin liệu khối u có đang tiếp tục phát triển hay không, là u lành tính
hay ác tính. Sau khi tiêm ven bạn sẽ được yêu cầu nằm yên trong một
phòng tối và nhắm mắt. Sau đó bạn sẽ được đưa vào trong phòng chụp và sẽ
được yêu cầu nằm trên một chiếc giường chụp với cái đai được thắt xung
quanh người. Lượng thuốc phóng xạ bạn được tiêm vào người sẽ không nhiều
hơn một tia xạ thông thường.
Động mạch não đồ:
Động mạch
đồ hiển thị cấu trúc của mạch máu và có thể hiển thị vị trí của khối u
bên trong não. Đó có thể là thông tin hữu ích cho trường hợp được lên kế
hoạch phẫu thuật. Trước tiên một ống nhỏ (ống thông nước tiểu) được đưa
vào trong động mạch (thường là vùng bẹn) trong tình trạng gây mê cục bộ
hoặc tổng hợp. Khi ống thông nước tiểu đã được đặt vào đúng vị trí,
dược phẩm mầu sẽ được đưa vào cùng với các tia xạ tới mạch máu não. Bạn
có thể phải ở lại qua đêm ở bệnh viện để thực hiện động mạch đồ và
thường bạn sẽ được tiêm thuốc ngủ hoặc thuốc gây mê để thực hiện xét
nghiệm này.
Điện não đồ:
Đây là phương
pháp ghi lại những hoạt động của điện bên trong não. Trong quá trình xét
nghiệm, dây điện sẽ được nối với một đĩa nhựa nhỏ gắn với đầu bạn khi
đã bôi một dung dịch đặc biệt lên đầu. Các xung thần kinh ghi được sẽ
được in ra giấy. Cuộc xét nghiệm này sẽ mất khoảng 1 giờ, hoàn toàn an
toàn và không hề đau. Bạn không cần phải cắt tóc mà sau khi thực hiện
xét nghiệm bạn có thể gội sạch dung dịch đã được bôi vào đầu.
Da
là bộ phận lớn nhất của cơ thể. Nó bảo vệ cơ thể chống lại hơi nóng,
ánh nắng mặt trời, tổn thương và nhiễm khuẩn. Da giúp điều hòa nhiệt độ
cơ thể, dự trữ nước, mỡ và sản xuất vitamin. Da có hai lớp chính: lớp
biểu bì ngoài và lớp chân bì trong.
U
hắc tố có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên bề mặt da. Ở nam giới,
nó thường xuất hiện ở phần thân (giữa vai và hông) hoặc là vùng đầu và
cổ. Ở nữ giới, u hắc tố thường xuất hiện ở phần dưới chân, u hắc tố hiếm
khi xuất hiện ở những người da đen và những người có da sẫm màu. Khi nó
xuất hiện ở những người da sẫm màu thì thường ở dưới móng tay hoặc móng
chân hoặc ở lòng bàn tay hoặc là gan bàn chân. Nguy cơ phát triển u hắc
tố tăng lên theo độ tuổi, nhưng loại ung thư này có thể gặp ở mọi lứa
tuổi, u hắc tố là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở thanh
niên.
